نگاهي اجمالي به فرآوردها و محصولات زنبور عسل

       در جامع بین عوام مردم به طور کلی، زنبور عسل را تنها با محصول عسل آن شناخته اند. اما زنبور عسل انواع محصولات را تولید می کند. از جمله: بره موم، ژله شاهانه و موم و گرده ، که انسان بعد از برداشت این محصولات از می تواند با انجام يكسري عمليات فراوري محصولات ياد شده را به شكلهاي مختلف مورد استفاده قرار دهد.

عسل (Honey)

         عسل ماده ی غلیظ قندی است که از جمع آوری شهد گل ها توسط زنبور عسل حاصل میگردد که زنبور بعد از عمل آوری و تبدیل شهد به عسل آنرا در حجرات چند وجهي ذخیره میکند و روی آنرا با پولک مومی می پوشاند .البته حین عمل آوری یکسری از آنزیمهای خود زنبور نیز به عسل اضافه می شود. 95 درصد ماده ي خشك عسل را قند ها تشكيل داده اند و 80 الي 85 درصد اين قندها را فروكتوز و گلوكز تشكيل داده است البته علاوه بر اين منو ساكاريدها درصدي هم قند دي ساكاريد ساكارز در آن وجود دارد. از عسل می توان بعنوان جانشینی مناسب برای مواد شیرین کننده مثل شکر استفاده کرد. مثلا در صنعت تولید نوشابه و نوشیدنی ها و همین طور به خاطر خاصیت جاذب الرطوبه بودن عسل در صنعت شیرینی پزی استفاده های متعدد دارد و به تازه ماندن شیرینی در مدت زمان طولانی تر کمک می کند. می توان عسل را با موم آن استفاده کرد و یا اینکه تنها به شکل موم از آن استفاده نمود. حتی می توان به درون عسل آجیل اضافه کرده و میل نمود. البته نباید فراموش کرد که در علم پزشکی از عسل استفاده های فراوانی میشود، مثلا در پانسمان جراحات و ضد عفونی نمودن.

گرده (Pollen)
         گرده ي گل در واقع اندام نرينه ي گياهان مي باشد .ذرات گرده ي گل توسط زنبوران كارگر جمع آوري شده و جهت مصرف و تامين نيازهاي پروتئيني درون سلول هاي مومي چند وجهي ذخيره ميگردد.گرده ي گل علاوه بر اينكه در امر زنبورداري براي تغذيه ي زنبور عسل مورد استفاده قرار ميگيرد بلكه در صنايع مختلف منجمله آرايشي بهداشتي و پزشكي نيز مورد استفاده قرار ميگيرد.

..................
موم (Wax )          موم توسط چهار جفت غده ي موم ساز زنبوران كارگر سن مناسب ترشح شده و علاوه بر استفاده در ساخت و مرمت سلولهاي مومي در صنايع آرايشي در تهيه ي كرمها و لوسيونها متعدد كاربرد دارد.همينطور در صنعت دارو سازي و نیز در صنعت ریخته گری، شمع سازی و چاپ و رنگررزی نیزکاربرد دارد.و همينطور در بسته بندی، نگهداری و عمل آوری مواد غذائی و جلاها و واکسها...

بره موم (Propolis)
        بره موم مخلوطی از مقادیر گوناگون موم زنبور و رزین ها است که توسط زنبور از گیاهان بویژه جوانه گلها و برگها جمع آوری شده است. خود بره موم دارای خاصیت آنتی باکتریال است برای همین بیشترین و بهترین کاربرد را در علم پزشكي براي درمان برخي بيماري ها دارد . همينطوراستفاده در مواد آرایشی، ضد آب کردن ظروف، به عنوان عایق حرارتي ويا در صنايع الكتريكي و...56
برای بکار بردن بره موم در داروها ابتدا باید عصاره خالص این ماده استخراج شود. سپس در داروها بكار برده شود. برای اینکه از حلال های مخصوص بره موم استفاده می شود. بره موم در گیلکول و اتانول حل می شود. عصاره هائی دارای 70 محلول اتيل الکل بعنوان مناسبترین عصاره در نظر گرفته می شوند. برای مثال در تهیه عصاره 10 از فرمول:
1 قسمت بره موم + 9 قسمت الکل استفاده می شود. به طور میانگین تولید بره موم هر کندو در سال 10 الی 300 گرم می باشد.

ژله شاهانه (Royall jelly)
         ژله شاهانه یا بوسیله يك جفت غده هیپوفارنژل یا فوق حلقی زنبورهای کارگر جوان به منظور تغذیه به لاروها و زنبور ملکه ترشح میشود. از ژله شاهانه مصارف داروئی زیادی می شود.
ژله شاهانه به سبب وجود استیل کولین فشار خون را پائین می آورد و همینطور کلسترول خون را کنترل می کند. البته خواص درمانی زیادی برای این ماده شمرده شده است. مجمله ميتوان به: تقویت قدرت جنسی،نشاط آوری، تقویت حافظه و ...اشاره كرد. برای براي فراوري و استفاده این ماده در داروها و قرص ها معمولا ژله شاهانه را بصورت فریز خشک که بوسیله تبخیر مقدار آب حاصله از انجماد محصول در خلا بدست می آید تهیه می کنند(lyopgilization). در این روش خشکانیدن همه خواص اولیه محصول حفظ می شود. یعنی ترکیبات فرار که در اثر تبخیر در دمای بالاتر خارج می شوند حفظ می کند و به اجزا ناپایدار در برابر گرما صدمه نمی زند.
يكي از رايجترين روش نگهداري ژله شاهانه به صورت تركيب هموژن ليوفيليزه آن با عسل درون شيشه هاي كدر در برودت يخچال است.

زهر(Venom)         تمامی حشرات که قدرت نیش زدن دارند در راسته بال غشائیان قرار می گیرند زنبور نیز در این راستا قرار می گیرد که نیش این حشره از تغییر دستگاه تخم ریزی در کارگران بوجود می آید.هر زنبوركارگر سن مناسب 0.3ميكرو ليترزهر توليد ميكند كه 0.2ميكرو ليتر آن تبخير و 0.1ميكرو ليتر آن به شكل پودر باقي ميماند.به عبارتي از هر 10000زنبور كارگر سن مناسب مي توان 1گرم زهر خالص توليد كرد. زهر زنبور نیز به شکل های گوناگونی نگهداری می شود مثلا به شکل پودر و یا حالت مایع و یا اینکه به شکل قرص و کرم. خواص مختلفی هم دارد در درمان بیماریهای عصبی، صدمات رباط، درد عضلات و ... بکار رفته است. معمولا به شکل قرص و کرم مصرف می شود و یا بصورت آمپول و تزریق زیر جلدی استفاده می شود.شرایط نگهداری و بسته بندی زهر نیز مانند ژله شاهانه است یعنی در شیشه های تیره و بدور از نوردر یخچال نگهداری کرد. 80